Τον Ιούνιο είχα την ευκαιρία να επισκεφτώ στη Χάγη (για δύο ξεχωριστά τριήμερα) την Εθνική βιβλιοθήκη της Ολλανδίας που στεγάζει και την περίφημη σκακιστική βιβλιοθήκη. που προήλθε από τις εξαγορές και δωρεές των συλλογών van der Linde, και Niemeijer. Ο πρώτος ήταν βιβλιόφιλος και πούλησε τους 800 τόμους της συλλογής του το 1876, και ο δεύτερος, διευθυντής σε ασφαλιστική εταιρεία και γνωστός συνθέτης στο καλλιτεχνικό σκάκι, που δώρισε 7000 βιβλία το 1948. Οι δωρεές συνεχίστηκαν, και σε συνδυασμό με τη συνεχή προμήθεια βιβλίων όλα τα επόμενα χρόνια, έχουν αναδείξει την σκακιστική βιβλιοθήκη της Χάγης στη μεγαλύτερη της Ευρώπης και την 2η στον κόσμο.
Σήμερα η σκακιστική βιβλιοθήκη αριθμεί περίπου 30000 βιβλία, συλλογές περιοδικών, χειρόγραφα, μικροφιλμς, κ.ά.
Η λειτουργία της είναι υποδειγματική και το προσωπικό της (που ομιλεί και Αγγλικά) πρόθυμο και εξυπηρετικό στο μέγιστο βαθμό. Το περιβάλλον εργασίας είναι θαυμάσιο, στη διάθεση των επισκεπτών ή μελετητών υπάρχουν δεκάδες υπολογιστές, δωρεάν διαδίκτυο, αρχεία με μικροφιλμς, φωτοτυπικά και σκάνερ, όλα αυτά από μηδενικό έως χαμηλό κόστος χρήσης. Επιτρέπεται η φωτογράφηση (χωρίς φλας) όλων των βιβλίων και το σκανάρισμα των περισσότερων. Ενας επισκέπτης μπορεί να παραμείνει στους χώρους της από το πρωί έως το βράδυ χωρίς να αισθανθεί την ανάγκη να φύγει από τον χώρο, έτσι κι αλλιώς η βιβλιοθήκη της Χάγης διαθέτει εστιατόριο και καφέ.
Σήμερα η σκακιστική βιβλιοθήκη αριθμεί περίπου 30000 βιβλία, συλλογές περιοδικών, χειρόγραφα, μικροφιλμς, κ.ά.
Η λειτουργία της είναι υποδειγματική και το προσωπικό της (που ομιλεί και Αγγλικά) πρόθυμο και εξυπηρετικό στο μέγιστο βαθμό. Το περιβάλλον εργασίας είναι θαυμάσιο, στη διάθεση των επισκεπτών ή μελετητών υπάρχουν δεκάδες υπολογιστές, δωρεάν διαδίκτυο, αρχεία με μικροφιλμς, φωτοτυπικά και σκάνερ, όλα αυτά από μηδενικό έως χαμηλό κόστος χρήσης. Επιτρέπεται η φωτογράφηση (χωρίς φλας) όλων των βιβλίων και το σκανάρισμα των περισσότερων. Ενας επισκέπτης μπορεί να παραμείνει στους χώρους της από το πρωί έως το βράδυ χωρίς να αισθανθεί την ανάγκη να φύγει από τον χώρο, έτσι κι αλλιώς η βιβλιοθήκη της Χάγης διαθέτει εστιατόριο και καφέ.
«Ωραία όλ’ αυτά» θα πει κάποιος. «Τι υπάρχει όμως στην Ελλάδα;».
Στη χώρα μας, η μόνη «δημόσια» σκακιστική βιβλιοθήκη βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη (Αμοργού 29, Τριανδρία). Είναι η βιβλιοθήκη «Γιώργος Ιωακειμίδης» που δημιουργήθηκε –πριν εννέα χρόνια- με τη δωρεά των βιβλίων του αλησμόνητου Γιώργου από τους οικείους του στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Τριανδρίας, που πλέον ανήκει στο δίκτυο βιβλιοθηκών του Δήμου Θεσσαλονίκης. Η βιβλιοθήκη αριθμεί σήμερα 1300 περίπου βιβλία και εκατοντάδες περιοδικά. Στεγάζεται σε ξεχωριστή αίθουσα και διαθέτει δύο σκακιέρες για την εξυπηρέτηση των επισκεπτών της. Λειτουργεί και ως δανειστική. Γνωρίζω από την υπεύθυνη της βιβλιοθήκης, την κυρία Μπαζάκου, ότι έχει τακτικούς επισκέπτες, και γενικότερα ότι η σκακιστική βιβλιοθήκη έχει μια θετική αποτίμηση. Όμως τα πολύ περιορισμένα οικονομικά μέσα του Δήμου δεν επιτρέπουν τον εμπλουτισμό της και τη βελτίωσή της.
Στη χώρα μας, η μόνη «δημόσια» σκακιστική βιβλιοθήκη βρίσκεται στη Θεσσαλονίκη (Αμοργού 29, Τριανδρία). Είναι η βιβλιοθήκη «Γιώργος Ιωακειμίδης» που δημιουργήθηκε –πριν εννέα χρόνια- με τη δωρεά των βιβλίων του αλησμόνητου Γιώργου από τους οικείους του στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Τριανδρίας, που πλέον ανήκει στο δίκτυο βιβλιοθηκών του Δήμου Θεσσαλονίκης. Η βιβλιοθήκη αριθμεί σήμερα 1300 περίπου βιβλία και εκατοντάδες περιοδικά. Στεγάζεται σε ξεχωριστή αίθουσα και διαθέτει δύο σκακιέρες για την εξυπηρέτηση των επισκεπτών της. Λειτουργεί και ως δανειστική. Γνωρίζω από την υπεύθυνη της βιβλιοθήκης, την κυρία Μπαζάκου, ότι έχει τακτικούς επισκέπτες, και γενικότερα ότι η σκακιστική βιβλιοθήκη έχει μια θετική αποτίμηση. Όμως τα πολύ περιορισμένα οικονομικά μέσα του Δήμου δεν επιτρέπουν τον εμπλουτισμό της και τη βελτίωσή της.
Πριν δύο μήνες ενδιαφέρθηκα να αναζητήσω σκακιστικά βιβλία (είδα κάποιες δεκάδες στον ηλεκτρονικό κατάλογό της) στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος. Μου απάντησαν ότι λόγω της μετεγκατάστασής της στο «Νιάρχος» κάτι τέτοιο δεν είναι εφικτό πριν την άνοιξη του 2018.
Παράλληλα, μίλησα με κάποιους γνωστούς που έχουν πολύ μεγάλες (σε πολλαπλάσια μεγέθη από αυτό της «Γ. Ιωακειμίδης») σκακιστικές βιβλιοθήκες, αποτέλεσμα των πολλών δεκαετιών ενασχόλησής τους με το σκάκι ή με την συλλογή (και σπάνιων) βιβλίων. Είναι γνώστες των μεγάλων βιβλιοθηκών του κόσμου, έχουν επισκεφθεί και κάποιες. Είναι βιβλιόφιλοι σκακιστές.
Τους ανέφερα τα της μετεγκατάστασης της Εθνικής βιβλιοθήκης μαζί με το ερώτημα: «Δεν θα μπορούσε να γίνει κάποια προσπάθεια –λόγω αυτής της συγκυρίας- διερεύνησης για τη δυνατότητα δημιουργίας της Εθνικής Σκακιστικής βιβλιοθήκης της Ελλάδας;». Δεν θα είναι σαν της Χάγης, αλλά δεν είναι αυτό το ζητούμενο.
Ο ένας συνομιλητής μου ήταν απόλυτα θετικός. Αλλά και ο δεύτερος δεν ήταν αρνητικός, έχει όμως τους δικούς του –θεμιτούς- προβληματισμούς.
Παράλληλα, μίλησα με κάποιους γνωστούς που έχουν πολύ μεγάλες (σε πολλαπλάσια μεγέθη από αυτό της «Γ. Ιωακειμίδης») σκακιστικές βιβλιοθήκες, αποτέλεσμα των πολλών δεκαετιών ενασχόλησής τους με το σκάκι ή με την συλλογή (και σπάνιων) βιβλίων. Είναι γνώστες των μεγάλων βιβλιοθηκών του κόσμου, έχουν επισκεφθεί και κάποιες. Είναι βιβλιόφιλοι σκακιστές.
Τους ανέφερα τα της μετεγκατάστασης της Εθνικής βιβλιοθήκης μαζί με το ερώτημα: «Δεν θα μπορούσε να γίνει κάποια προσπάθεια –λόγω αυτής της συγκυρίας- διερεύνησης για τη δυνατότητα δημιουργίας της Εθνικής Σκακιστικής βιβλιοθήκης της Ελλάδας;». Δεν θα είναι σαν της Χάγης, αλλά δεν είναι αυτό το ζητούμενο.
Ο ένας συνομιλητής μου ήταν απόλυτα θετικός. Αλλά και ο δεύτερος δεν ήταν αρνητικός, έχει όμως τους δικούς του –θεμιτούς- προβληματισμούς.
Αυτή είναι η ιδέα, αυτή και η πρόταση: η δημιουργία της Εθνικής Σκακιστικής βιβλιοθήκης της Ελλάδας. Ας βοηθήσουν όσοι νομίζουν ότι μπορούν να συμβάλουν σε κάτι τέτοιο. Το δύσκολο δεν θα είναι τα βιβλία. Νομίζω ότι οι συνομιλητές μου θα έκαναν τη μεγάλη προσφορά, και σίγουρα υπάρχουν και άλλοι που θα συνέβαλαν σε κάτι τέτοιο.
Αντί να διασκορπίζονται τα βιβλία -όσων σταματούν την ενασχόλησή τους με το σκάκι ή όσων «χάνονται»- εδώ κι εκεί, δεν θα ήταν προτιμότερο να πήγαιναν σε μια βιβλιοθήκη δημόσιου χαρακτήρα έτσι ώστε να είναι προσιτά σε όλους τους ενδιαφερόμενους;
Μόνο οφέλη μπορούν να προκύψουν από μία τέτοια προσπάθεια. Η σκακιστική βιβλιοθήκη της Χάγης προσελκύει επισκέπτες όχι μόνον από την Ολλανδία, αλλά από παντού. Οι μελετητές/ιστορικοί του σκακιού την έχουν ως ακρογωνιαίο λίθο στις αναζητήσεις τους. Σκακιστικές βιβλιοθήκες υπάρχουν και σε άλλες χώρες και αποτελούν σημεία αναφοράς για τις σκακιστικές κοινότητες.
Τα οφέλη για τους σκακιστές είναι αυτονόητα. Αλλά και η συμβολή στον πολιτισμό του βιβλίου δεν είναι αμελητέα, ακόμη και στη σημερινή ηλεκτρονική μας εποχή.
Αντί να διασκορπίζονται τα βιβλία -όσων σταματούν την ενασχόλησή τους με το σκάκι ή όσων «χάνονται»- εδώ κι εκεί, δεν θα ήταν προτιμότερο να πήγαιναν σε μια βιβλιοθήκη δημόσιου χαρακτήρα έτσι ώστε να είναι προσιτά σε όλους τους ενδιαφερόμενους;
Μόνο οφέλη μπορούν να προκύψουν από μία τέτοια προσπάθεια. Η σκακιστική βιβλιοθήκη της Χάγης προσελκύει επισκέπτες όχι μόνον από την Ολλανδία, αλλά από παντού. Οι μελετητές/ιστορικοί του σκακιού την έχουν ως ακρογωνιαίο λίθο στις αναζητήσεις τους. Σκακιστικές βιβλιοθήκες υπάρχουν και σε άλλες χώρες και αποτελούν σημεία αναφοράς για τις σκακιστικές κοινότητες.
Τα οφέλη για τους σκακιστές είναι αυτονόητα. Αλλά και η συμβολή στον πολιτισμό του βιβλίου δεν είναι αμελητέα, ακόμη και στη σημερινή ηλεκτρονική μας εποχή.
Εύχομαι να υπάρξει ανταπόκριση στο κάλεσμα αυτό, ελπίζω πως θα υπάρξουν φορείς, σκακιστές και φίλοι του βιβλίου που θα αναλάβουν τις κατάλληλες πρωτοβουλίες.
Βαγγέλης Βιδάλης
